- Ακούς καλύτερα την μουσική όταν βρίσκεσαι σε κάποια απόσταση από την ορχήστρα. Και αυτό που ακούμε σήμερα πολλοί Κύπριοι συμπολίτες είναι μια κακοφωνία στην πολιτική σκηνή της χώρας. Δεν υπάρχει δημιουργική ένταση που να οδηγεί στην παραγωγή πολιτικής --- υπάρχει σύγκρουση και χάος.
Όταν ο πολιτικός λόγος είναι συγκρουσιακός τότε τα κοινωνικά ζητήματα δεν προοδεύουν μέσα από μια διαδικασία σταδιακής προσαρμογής, αλλά προχωρούν στο μέσο των εντάσεων και της σύγχυσης μιας αντιπαλότητας. Μέσα στη σύγκρουση το κάθε μέρος χάνει την ουσία των επιχειρημάτων του, και παρασύρεται σε συνεχώς μεγαλύτερη έξαρση από την επιχειρηματολογία και τις υπερβολές του αντιπάλου. Το πολιτικό σύστημα αποπροσανατολίζεται από τους αρχικούς ευγενείς στόχους, και παραμένει με έναν ξύλινο λόγο, ο οποίος καλύπτει τις πραγματικές σκέψεις και τα βαθύτερα ένστικτα. Επικρατεί η «τέχνη της πολιτικής λοξοδρομίας», της ικανότητας δηλαδή να μην παίρνεις σαφή θέση και όμως να επιβιώνεις ωραιότατα. Μέσα από το χάος προκύπτει η παράξενη κακοφωνία που παρατηρούμε. Το θύμα, όμως, είναι η κοινωνία και η αλήθεια.
H πολιτική δεν είναι παιγνίδι εξουσίας. Αποτελεί την ύψιστη ευθύνη απέναντι στην ιστορία μας και στον πολίτη του σήμερα αλλά και του μέλλοντος. Και στην Κύπρο, η πολιτική βρίσκεται σε ένα μεταίχμιο. Το πολιτικό κατεστημένο έχει φθάσει στα όρια των δυνατοτήτων του: έχει χάσει την δύναμη να πείθει. Υστερεί σε σύγχρονες και ολοκληρωμένες ιδέες, και στηρίζεται στην πολιτική παράδοση με παρωχημένες αντιλήψεις. Η αποφασιστικότητα και η δύναμη που εξέπεμπε στα πρώτα χρόνια της Δημοκρατίας και στα δύσκολα χρόνια μετά το ’74 έχουν ατονήσει.
Γιατί;
Εντοπίζοντας τους ανασχετικούς παράγοντες, βλέπουμε ακριβώς στον αντίποδά τους το δρόμο του εκσυγχρονισμού και της προόδου. Οι παράγοντες που αφαιρούν τον αναγκαίο δυναμισμό από το πολιτικό σύστημα και του στερούν την απαραίτητη ικανότητα να πείθει είναι πολλοί.
Επικρατεί ο κρατισμός που συντηρεί πελατειακές σχέσεις προς εξυπηρέτηση κομματικών σκοπιμοτήτων αντί να δημιουργεί ένα περιβάλλον όπου οι πολίτες νοιώθουν ισχυροί και αυτόνομοι να λύνουν τα προβλήματά τους, αλλά και συνυπεύθυνοι για μια συνεκτική και αλληλέγγυα κοινωνία.
Η οικονομική πολιτική προσαρμόζεται στον εκλογικό κύκλο αντί να θεμελιώνεται στις σύγχρονες οικονομικές αντιλήψεις, να αξιοποιεί τη δυναμική της ευρωζώνης, και να λαμβάνει υπόψη τα διεθνή ρεύματα.
Οι πολιτικές δυνάμεις αποφεύγουν την αναμέτρηση με τον συντηρητισμό και την αδράνεια. Προτιμούνται οι ευκαιριακοί συμβιβασμοί επί μέρους συμφερόντων. Απαιτείται δύναμη θέλησης για να παραμείνουμε προσηλωμένοι σε μακροχρόνιες στρατηγικές ανάπτυξης και ανανέωσης για το κοινό καλό. Απαιτείται συστηματική μελέτη, έρευνα και διάλογος για να κατανοήσουμε ποιο είναι το κοινό καλό. Χρειάζεται υπομονή και επιμονή για να το επιτύχουμε.
Αποφεύγεται η δέσμευση στις συλλογικές διαδικασίες, στην αξιοποίηση των δεξαμενών σκέψης, στην προσεκτική επεξεργασία της αντίθετης άποψης, στο διάλογο και στη σύνθεση.
Προτιμούνται οι ανέξοδες και «πατριωτικές» στάσεις άμυνας και περιχαράκωσης στο διεθνές περιβάλλον, αντί η μεθοδική ανάδειξη του ρόλου της Κύπρου ως κράτους-προπύργιο της νοτιοανατολικής ευρωπαϊκής περιφέρειας.
Οι πολιτικές συνεργασίες σημαίνουν διαμερισμό της εξουσίας, αντί αποσαφήνιση των προτεραιοτήτων όταν η συνεργασία εξασφαλίσει την εξουσία από τον λαό.
Αυτά είναι συνταγή για αδιέξοδα. Και αν φαίνονται αυτονόητα, η εμπειρία στην Κύπρο μας δείχνει ότι δεν είναι.
Tο πολιτικό σύστημα αντιμετωπίζει κρίση αρχών και αξιών: Να υψώσει το ηθικό ανάστημα που απαιτεί η αποσαφήνιση θέσεων και προθέσεων. Να επιδείξει σύνεση με τον εξορθολογισμό του πολιτικού λόγου, τη μεθοδικότητα στη χάραξη και εφαρμογή πολιτικής, την ικανότητα σύνθεσης.
Στο μεταίχμιο που βρισκόμαστε, η πολιτική ηγεσία χρειάζεται φρέσκες ιδέες για μια νέα πορεία: Ένα συνεκτικό όραμα για το κοινό καλό ως μια δημιουργική κοινωνία. Να διατηρήσουμε την αυτοπεποίθησή μας. Ένα ισχυρό αίσθημα ταυτότητας. Σαφήνεια προθέσεων. Υπευθυνότητα στον δημόσιο βίο.
Μπορούμε να τα επιτύχουμε; Βεβαίως! Γιατί, δηλαδή, να μην μπορούμε; Ένας λαός που άντεξε τόσα πολλά στην ιστορία του, που πέτυχε τόσα πολλά σε 50 μόλις χρόνια δημοκρατίας, που έχει τα υψηλότερα ποσοστά παιδείας στην Ευρώπη, γιατί να μην μπορεί; Φαίνεται, όμως, ότι η απαξίωση της πολιτικής από τους πολίτες, ιδίως από τους νέους, βολεύει. Οι πολιτικές λοξοδρομίες αυξάνουν την επιρροή των πολιτικών εις βάρος της συλλογικής δύναμης των πολιτών.
Εδώ βρίσκεται η βάση των προβλημάτων --- από εδώ πρέπει να ξεκινήσει η νέα πορεία.
- Ο Σταύρος Α. Ζένιος είναι καθηγητής διοικητικής επιστήμης και χρηματοοικονομικών στο Πανεπιστήμιο Κύπρου, και πρόεδρος της Συνόδου των Πανεπιστημίων των Ευρωπαϊκών Πρωτευουσών.
