Η παρ’ ολίγον κατάρρευση του διεθνούς χρηματοπιστωτικού συστήματος το 2008 οδήγησε στη μεγαλύτερη διεθνή οικονομική κρίση που έχει γνωρίσει ο πλανήτης εδώ και 80 χρόνια. Παρότι η Κύπρος δεν είχε άμεση έκθεση στα τοξικά χρηματοπιστωτικά προϊόντα που αποτέλεσαν την αφορμή της κρίσης, η οικονομία της δεν μπορούσε να μην επηρεαστεί από τις διεθνείς εξελίξεις. Οι επιπτώσεις στα μακροοικονομικά δεδομένα της Κύπρου ήταν μικρές σε σχέση με άλλες χώρες, ήταν όμως αρκετές για να αναδείξουν τα μεγάλα διαρθρωτικά προβλήματα της Κυπριακής οικονομίας, και κυρίως τα δημοσιονoμικά προβλήματα και τη διαβρωμένη ανταγωνιστικότητα.

Η επιδείνωση των δημόσιων οικονομικών οφείλεται στη δραστική μείωση των εσόδων και την αδυναμία συγκράτησης των κρατικών δαπανών. Δεδομένου ότι δεν προβλέπεται να επανέλθουμε (τουλάχιστον όχι σύντομα) σε ρυθμούς ανάπτυξης της τάξης του 4%, τα έσοδα θα αυξάνονται με χαμηλότερους ρυθμούς από ότι είχαμε συνηθίσει. Ταυτόχρονα, οι υποχρεώσεις του κράτους προς τους πολίτες και κυρίως τους υπαλλήλους του υπό τη μορφή μισθών και συντάξεων θα αυξάνονται με όλο και μεγαλύτερους ρυθμούς λόγω της γήρανσης του πληθυσμού. O συνδυασμός αυτός αν δεν αναστραφεί θα είναι καταστροφικός και επομένως απαιτείται η λήψη άμεσων και δραστικών μέτρων τα οποία έπρεπε ήδη να έχουν εφαρμοστεί.

Το δεύτερο μεγάλο πρόβλημα είναι η διαβρωμένη ανταγωνιστικότητα της Κυπριακής οικονομίας. Η οικονομική άνθηση των τελευταίων ετών δεν συνοδεύτηκε από αύξηση της παραγωγικότητας. Η Κύπρος έχει ψηλό κόστος παραγωγής που τη φέρνει σε δυσχερή θέση στο ανταγωνιστικό διεθνές περιβάλλον. Το μεγάλο και επίμονο έλλειμμα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών αποτυπώνει εύγλωττα τη φθίνουσα ανταγωνιστικότητα της Κύπρου.

Η διεθνής οικονομική κρίση εξέθεσε το σπάταλο και αναποτελεσματικό κράτος μας, την υπερκατανάλωση και ανεπαρκή αποταμίευση, τη χαμηλή παραγωγικότητα και την εξάρτησή μας από το ξένο δανεισμό. Το Κίνημά μας πιστεύει ότι είναι άμεση η ανάγκη να μπούμε σε μια πορεία διόρθωσης η οποία πρέπει όμως απαραίτητα να ξεκινήσει από την αλλαγή της νοοτροπίας του Κύπριου πολίτη που πρέπει να αυξήσει την παραγωγή έργου και να μειώσει τις απαιτήσεις του. Πρέπει επίσης να ληφθούν μέτρα και αποφάσεις που θα θέσουν τις σωστές βάσεις για μια νέα εποχή ανάπτυξης και ευημερίας για την Κύπρο και τους ανθρώπους της, όπως  αυτά που αναφέρονται πιο κάτω:

1.    Αξιοποίηση ειδικών στη διαμόρφωση οικονομικής πολιτικής
Δημιουργία Συμβουλίου Οικονομικών Εμπειρογνωμόνων, όπως έχουν πολλές χώρες και όπως έχει προταθεί κατ' επανάληψη από διακεκριμένους οικονομολόγους. Το ΣΟΕ θα αποτελείται από ανεξάρτητους εμπειρογνώμονες εγνωσμένου κύρους και θα έχει ως αποστολή τη διενέργεια μελετών και κατάθεση εισηγήσεων  για θέματα που αφορούν την Κυπριακή οικονομία, οι οποίες θα υιοθετούνται.

2.    Κρατικό μισθολόγιο και συντάξεις
Ο αριθμός των Δ.Υ. είναι υπερβολικά ψηλός και γι΄ αυτό ευθύνονται αποκλειστικά όλα τα κόμματα διότι διαχρονικά δημιουργούσαν αυτές τις θέσεις για να ελκύσουν ψήφους. Οι  μισθοί και οι συντάξεις στο δημόσιο τομέα είναι εξωπραγματικά σε σχέση με τις πραγματικές δυνατότητες της οικονομίας. Εκτός από τις προφανείς δημοσιονομικές επιπτώσεις, το φαινόμενο αυτό έχει και πολλές άλλες αρνητικές παρενέργειες. Οι σαφώς υπέρτεροι όροι εργασίας στο δημόσιο σε σχέση με τον ιδιωτικό τομέα προσελκύουν τους νέους, πολλοί εκ των οποίων επιλέγουν κλάδο σπουδών με κύριο κριτήριο την δυνατότητα εργοδότησης στο δημόσιο. Η απορρόφηση μεγάλης μερίδας του καλύτερου ανθρώπινου δυναμικού του τόπου από το δημόσιο αποστερεί τον ιδιωτικό τομέα από ικανά στελέχη και αποτελεί τροχοπέδη στην ανάπτυξή του. Η εκλογίκευση των απολαβών στο δημόσιο θα διορθώσει αυτές τις στρεβλώσεις.

Συγκεκριμένα μέτρα:
o   Κατάργηση προσλήψεων και μείωση των κλιμάκων για τους νέους Δ.Υ.
o   Κατάργηση αυτόματων αυξήσεων (ΑΤΑ και προσαυξήσεων)
o   Συνεισφορά των δημοσίων υπαλλήλων στα συνταξιοδοτικά τους ταμεία  
     όπως και οι ιδιώτες υπάλληλοι

3.    Εκσυγχρονισμός του Δημοσίου
Η πολιτική ηγεσία δεν μπορεί να μεταχειρίζεται το δημόσιο τομέα ως όχημα βολέματος ημετέρων και χώρο εξυπηρέτησης κομματικών συμφερόντων. Αποστολή του δημόσιου τομέα πρέπει να είναι η δημιουργία και η συντήρηση δομών που να επιτρέπουν στον ιδιωτικό τομέα να λειτουργήσει σωστά και αποτελεσματικά. Ο δημόσιος τομέας πρέπει να υποβοηθά και να στηρίζει τον ιδιωτικό τομέα και όχι να τον αντιμετωπίζει ως απειλή. Το Κυπριακό δημόσιο διαθέτει πολλά ικανά στελέχη τα οποία μπορούν να πετύχουν πολλά αν τους δοθεί η ευκαιρία και τα κίνητρα.

Συγκεκριμένα μέτρα:
o   Εναλλαξιμότητα
o   Εισαγωγή αντικειμενικού συστήματος αξιολόγησης
o   Ποιοτική αναβάθμιση παρεχόμενων υπηρεσιών
o   Μηχανογράφηση και χρήση του διαδικτύου
o   Μείωση γραφειοκρατίας, απλούστευση διαδικασιών
o   Κτιριακή αναβάθμιση
o   Διορισμός Γενικών Διευθυντών Υπουργείων από τον ιδιωτικό τομέα με 5 ετή σύμβαση και συγκεκριμένους στόχους
o   Κατάργηση της κομματικής Ε.Δ.Υ.
o   Δημιουργία Συμβουλίου Σοφών για τους διορισμούς όλων των ανώτερων αξιωματούχων σε Δημόσιους και Ημικρατικούς οργανισμούς 9 ( πρόταση Σ. Ζένιου από 2000)  .
o   Επανασχεδιασμός της δομής όλων των υπουργείων , π.χ. το Υπουργείο Γεωργίας έχει τους περισσότερους υπαλλήλους και αφορά ένα πολύ μικρό ποσοστό της οικονομίας.

 4.    Ταμείο Κοινωνικών Ασφαλίσεων
Παρά την πρόσφατη μεταρρύθμιση, το ΤΚΑ αναμένεται να γίνει ελλειμματικό γύρω στο 2020-25 και το αποθεματικό του θα εξαντληθεί γύρω στο 2040 (αναμένουμε την νέα αναλογιστική μελέτη για τις λεπτομέρειες). Δεν υπάρχει περιθώριο περαιτέρω αύξησης των εισφορών. Είναι αναπόφευκτο να αυξηθεί η ηλικία συνταξιοδότησης (θέση και Δρ. Πισσαρίδη).

 5.    Ανταγωνιστικότητα
Η Κυπριακή οικονομία παρουσιάζει μεγάλα και επίμονα ελλείμματα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών, τα οποία μεταφράζονται σε υπέρμετρο δανεισμό τόσο από το δημόσιο όσο και από τον ιδιωτικό τομέα. Πρέπει να συγκρατηθεί η αύξηση του εργατικού κόστους με την σύνδεση των μισθολογικών αυξήσεων με την παραγωγικότητα, κυρίως στο δημόσιο και τον τραπεζικό τομέα. Επίσης βελτίωση της αποτελεσματικότητας της κρατικής μηχανής, βελτίωση των υποδομών, κ.λπ. (βλ. άρθρο κ. Σαρρή).

 6.    Βελτίωση των υποδομών
o   Ανάθεση των λιμανιών σε ιδιώτες επενδυτές (όπως τα αεροδρόμια)
o   Ανάπτυξη δημόσιων συγκοινωνιών
o   Βελτίωση αστικής υποδομής με τη δημιουργία  δημόσιων  χώρων, πάρκων  και πλατειών, τη βελτίωση της διακίνησης με μονοδρομήσεις, πεζοδρόμια
o   Προώθηση της ευρυζωνικότητας και της χρήσης του διαδικτύου
o   Κίνητρα για έρευνα και καινοτομία
o   Αναπτυξιακά έργα πολύ ψηλών προδιαγραφών π.χ. γήπεδα γκόλφ με σπίτια πολυτελείας, οι μαρίνες, καζίνα, εγκαταστάσεις για διεθνείς διοργανώσεις κλπ.

 7.    Επένδυση σε παιδεία και έμφαση στην έρευνα
o   Πρόσληψη των καλύτερων στα σχολεία μας. Κατάργηση των καταλόγων διοριστέων.
o   Δημιουργία μηχανισμών αξιολόγησης του εκπαιδευτικού έργου.
o   Μεγαλύτερη αυτονομία στις σχολικές μονάδες (συνοδευόμενη βέβαια και από την ανάλογη ευθύνη).
o   Δυνατότητα στα δημόσια πανεπιστήμια να προσφέρουν ξενόγλωσσα προγράμματα για να προσελκύσουν ξένους φοιτητές.

 8.    Εποπτεία χρηματοπιστωτικού συστήματος
Η πρόσφατη οικονομική κρίση ανέδειξε τη μεγάλη σημασία της σωστής εποπτείας του χρηματοπιστωτικού συστήματος. Στην Κύπρο η εποπτεία είναι κατακερματισμένη. Προτείνουμε τη συγκέντρωση όλων των εποπτικών αρμοδιοτήτων σε μια αρχή (η Κεντρική Τράπεζα είναι μάλλον η πιο κατάλληλη).

 9.    Ανώτερη εκπαίδευση
Το σύστημα της δωρεάν ανώτερης εκπαίδευσης οδηγεί τους νέους σε κακές επιλογές ως προς τις σπουδές τους. Η εισαγωγή έστω και χαμηλών διδάκτρων θα αναγκάσει τους νέους και τους γονείς τους να επιλέξουν με περισσότερη προσοχή αν θα σπουδάσουν και τι θα σπουδάσουν, ενώ ταυτόχρονα θα ξαλαφρώσει τα δημόσια οικονομικά.

10. Ενίσχυση ανταγωνισμού
o   Αυτονόμηση και επαρκής στελέχωσης της Επιτροπής Προστασίας του Ανταγωνισμού ώστε να έχει τις δυνατότητες να επιτελέσει το έργο της.
o   Κατάργηση μονοπωλίων και άνοιγμα κλειστών αγορών (φορτηγά, ταξί, συγκοινωνίες, φαρμακεία, κ.λπ.)
o   Προσέλκυση αεροπορικών εταιρειών για καλύτερη σύνδεση της Κύπρου με τον έξω κόσμο.

11. Παροχές
Να δίνονται στοχευμένα σε όσους έχουν πραγματική ανάγκη.

12. Ενέργεια
Άμεσες ενέργειες για σημαντική απεξάρτηση απο το πετρέλαιο για την παραγωγή ενέργειας με την εντατική προώθηση όλων των άλλων Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας, συμπεριλαμβανομένης της  παραγωγής ενέργειας από οργανικά απόβλητα και ενεργειακές καλιέργειες,  κατόπιν  λεπτομερών μελετών και εκτεταμένων ερευνών απο τα Πανεπιστήμια μας. Οι στόχος απεξαρτήσεως να είναι 50% πιο μεγάλος από το ελάχιστο ποσοστό που επιβάλλει η Ε.Ε.

13. Φοροδιαφυγή
Κοινωνική εκπαίδευση και μέτρα για πάταξη με την κήρυξή της σε ποινικό αδίκημα.

14. Διάσωση των Κ.Α.
Με την  άμεση συμμετοχή του προσωπικού στην διεύθυνση της εταιρείας και την πρόσληψη  κατάλληλου γενικού διευθυντή.

ΠΗΓΕΣ
1.       Πρόσφατη έκδοση του περιοδικού του Πανεπιστημίου Κύπρου Ενδείκτης (http://www.ucy.ac.cy/data/puof/Endeikths/endiktis_v21_12_2010.pdf)

2.       Άρθρο Μιχάλη Σαρρή, Πολίτης, 20/3/2011, σελ. 33

3.       Συνέντευξη Χρ. Πισσαρίδη, Πολίτης, 3/4/2011, σελ. 32

4.       Άρθρο Μιχάλη Σαρρή, Πολίτης, 3/4/2011, σελ. 66